Violeta Mihasi nuk e fsheh shqetësimin e saj, ndërkohë që punon pa u lodhur në pjesën e saj të një lagune, në skajin jugor të Shqipërisë, teksa midhjet ngjiten në litarët e varur në ujë.
Fermerët e midhjeve kanë frikë nga një vjelje e dobët këtë vit, e asaj që quhet “Mbretëresha e Butrintit”, pasi ato mund të ngordhin për shkak të rritjes së temperaturave.
Ujërat më të ngrohtë të Lagunës së Butrintit në bregdetin Jon, jo shumë larg kufirit Grek, inkurajojnë gjithashtu parazitët që midhjet të ngordhin për shkak të mungesës së oksigjenit.
Për të shmangur mikroorganizamat e dëmshëm për midhjet, fermerët tërheqin litarët nga uji, duke i lejuar ata të “marrin frymë” në sipërfaqe për dy ditë para se t’i zhyten përsëri, thotë Mihasi.
Sidoqoftë, rritja dhe vjelja e midhjes ka rënë ndjeshëm gjatë tre dekadave të fundit.
Në vitin 1990, rreth 6,000 ton midhje u tërhoqën nga litarët, sipas shifrave të ministrisë së bujqësisë.
Në ditët e sotme, në një vit të mbarë, ngarkesa totale për rreth 60 fermerë të midhjeve është pothuajse gjysma e kësaj sasie.
Vitin e kaluar, prodhimi ra në 2,000 tonë, kur temperaturat e ujit shkuan në më shumë se 25 gradë Celsius.
Gjysma e midhjeve të reja, të cilat ishin zhytur në litarë në fillim të verës, ngordhën vitin e kaluar.
Në tre vitet e mëparshme, shkatërrimi ishte edhe më i keq, afër 90 për qind, tha një nga fermerët e midhjeve të Butrintit.
Pragu vdekjeprurës i temperaturave arriti kulmin këtë verë, megjithëse stuhitë e korrikut sollën një lehtësim.
“Vala e nxehtë mbyt midhjet… gjithçka humbet,” thotë Mihasi, e cila është në të pesëdhjetat, me fytyrën e djersitur nga vapa.
Nga kjo punë nëna e dy fëmijëve fiton pak më pak se 500 Euro (560 dollarë) në muaj, por megjithatë rreth 100 Euro mbi mesataren e pagave në Shqipëri.
Por të ardhurat e saj varen nga suksesi i vitit ndaj edhe kultivuesit e midhjeve shqetësohen për të ardhmen mes paralajmërimeve të mëdha të motit nga ekspertët.
Roland Kristo, zëvendësministër i bujqësisë dhe biolog, tha se rënia e popullsisë së midhjeve erdhi si “pasojë e drejtpërdrejtë e ngrohjes globale, e cila përkeqëson cilësinë e ujit dhe zvogëlon tretshmërinë e oksigjenit” jetik për midhjet.
Për Edmond Panariti, një toksikolog nga kryeqyteti, ish-ministër Bujqësie, ngrohja globale tani kërcënon “mbijetesën” e midhjes së Butrintit.
“Rritja e temperaturave të ujit në vitet e fundit ka përkeqësuar problemet për ekosistemin,” i tha ai AFP. Kjo nuk është pengesa e parë për prodhuesit.
Fermerët e midhjeve të Butrintit mbeten të penalizuar edhe nga një ndalim i eksportit të tyre në BE, që prej vitit 1994 për problemet e shpërndarjes, por ata ende gjejnë klientë të gatshëm midis tregjeve dhe restoranteve të Shqipërisë.
“Në tre ose katër vitet e fundit, më shumë se gjysma e prodhimit vjetor është shkatërruar brenda disa ditësh,” tha Alket Shabani, një punëtor 27-vjeçar, i cili punon në një varkë midhjesh.
Nëse temperaturat vazhdojnë të rriten këtë verë, “gjithçka do të marrë fund”, tha ai.
Pronari i tij 67-vjeçar, Hysni Mane, i cili gjithashtu drejton një restorant buzë detit, vuri në dukje se midhjet janë të pambrojtura kundër nxehtësisë: Ata nuk mund të lëvizin për të gjetur një vend tjetër më të freskët.
Problemet janë përkeqësuar, tha ai, nga një shqetësim në shkëmbimin e ujërave të detit me atë të lagunës dhe burimeve më të freskëta të ujërave të ëmbla, si dhe rritjes së niveleve të detit dhe regjimeve të reshjeve, për të cilat ai fajësoi fenomenin e ngrohjes globale.
Në ditët më të nxehta të kësaj vere, temperaturat arritën afro 30 gradë celsius në sipërfaqe, duke depërtuar në ujë deri dy metra e gjysmë, tha Kristo, zëvendësministri i bujqësisë.
Panariti shtoi se edhe temperatura e ujit 24-25 gradë C është fatale për midhjet, sepse ata luftojnë të mbijetojnë dhe të riprodhohen nën stres.
Anila Shallari, një gjeografe në Universitetin Paul Valery në Montpellier, Francë, tha: “Mikroorganizmat që degradojnë substancat organike bëhen shumë aktive dhe konsumojnë të gjithë oksigjenin që është në dispozicion të tyre.”
Autoritetet janë zotuar të zgjidhin problemin, por janë të shtrënguar nga mungesa e burimeve financiare në vendin e varfër të Ballkanit.
Për të ftohur ujin e lagunës dhe për të ndihmuar "oksigjenimin" e tij, inxhinierët duhet të gërmojnë kanalin që e lidh atë me detin.
Ata gjithashtu duhet të rrisin rrjedhën e ujit të ftohtë nga lumi Bistrica – i ngadalësuar nga dy hidrocentrale të vegjël në rrjedhën e sipërme – për në lagunë.
Në prill, ata i hapën nga përmbytjet e mundshme të digave, por kjo ishte vetëm një zgjidhje e përkohshme, thonë fermerët e midhjeve.
Qeveria po lufton gjithashtu që të hiqet ndalimi i tyre në BE, në mënyrë që eksportet – më fitimprurëse sesa shitjet në vend – të mund të rifillojnë.
Restorantet shqiptare paguajnë 1 ose 2 Euro për një kilogram midhje, por nëse kontrabandohen në Greqi ata mund të marrin deri në 7 euro për një kilogram,” tha fermeri i midhjes Roland Hysi.
Por, ndërsa temperaturat kërcënojnë midhjet që përpiqen të mbijetojnë në thellësinë e lagunës, ata pak fermerë që merren me ta, me ankth vazhdojnë të kontrollojnë çdo ditë parashikimet e motit.
Përgatiti: a.m/noa.al