Strehëzat bërthamore dhe bunkerë të ish-diktatorit Enver Hoxha janë ndër monumentet e shndërruara, në atraksione turistike, sidoemos për të huajt.

"Mirësevini në historinë tonë të tmerrshme", deklaron udhëzuesja jonë e lodhur nga bota, me humor sardonik, ndërsa na hedh poshtë në një kompleks që dikur lëviznin vetëm banorët e mirëqenë të Tiranës, të cilët jetuan në frikë të përhershme prej arrestimit nga policia sekrete e Sigurimit të Shtetit. "Vuajtja jonë dje, është argëtimi juaj sot".

"scmp.com", i ka kushtuar një artikull interesant turizmit që mbahen me bunkerët apo muzetë e Enverit.

E fundit nga vendet e mëparshme të Bllokut Lindor që braktisi komunizmin dhe një nga vendet më të varfra të Evropës, Shqipëria ende mban plagët e izolimit të katër dekadave nën regjimin e diktatorit Enver Hoxha, 35 vjet pas vdekjes së tij.

Diktatori, dikur udhëheqës i rezistencës heroike antifashiste gjatë kohës së luftës, e çoi vendin e tij në një rrugë shkatërrimi dhe izolimi, duke bashkëpunuar së pari me jugosllavët, pastaj me rusët dhe më në fund edhe me kinezët, deri sa Shqipëria u kthye në një komb hermit që mezi në gjendje për të ushqyer dhe veshur njerëzit e saj.

Ai e bëri Shqipërinë një aksion të zymtë ndërkombëtar për të qeshur – një vend ku makinat private ishin të jashtëligjshme, mjekrat dhe muzika pop u ndaluan dhe kishat u shndërruan në salla sportive pasi e shpalli veten shteti i parë i botës thjesht ateist, në versionin e vet të Revolucionit Kulturor të Kinës.

Pothuajse të gjitha televizionet dhe filmat e huaj u ndaluan, me përjashtim të komikut britanik Norman Wisdom, aq sa ky i fundit i prit më 1995, edhe nga ish-Presidenti Sali Berisha.

Por kishte një anë shumë më të errët për paranojën e Hoxhës. Ai krijoi një rrjet me dhjetëra mijëra njerëz gulagësh dhe thuhet se qëlloi për vdekje një nga ish-aleatët e tij më të afërt, kryeministrin Mehmet Shehu, përpara kolegëve në një takim të Byrosë Politike në 1981, pasi Shehu foli kundër izolimit.

Në dekadën e fundit të mbretërimit të tij, Hoxha urdhëroi ndërtimin e 173,000 bunkerëve prej betoni në të gjithë vendin e varfër, një për çdo 11 qytetarë. Këta bunkerë mbeten, si kokat e pathyeshme të Dalekut, të shtrira në mënyrë të pavëmendshme në plazhe, kodra dhe periferi të fshatrave.

Programi i "bunkerizimit" e çoi Shqipërinë më thellë në rrënim ekonomik. Secila përdorte sa më shumë beton dhe sa më shumë materiale gati sa një apartament me dy dhoma gjumi, dhe monstruitetet e mbaruara, me lojërat e tyre të mitralozit, ishin të padobishme në rast të një sulmi bërthamor.

Në vend të kësaj, ata kishin për qëllim të mbronin qytetarët në një qëndrim të fundit heroik kundër çdo pushtuesi të huaj.

Ndërkohë Hoxha dhe bashkëpunëtorët e tij do të tërhiqeshin me siguri në kompleksin e bunkerëve në malin e Dajtit, me hapësirë ​​brenda për qindra familjarë dhe zyrtarë të lartë. Madje ka një sallë parlamenti në qendër të saj, tre kate nën tokë, ku Hoxha mund të kishte vazhduar të shpërndante dekretet e tij për çdo të mbijetuar.

Shqipëria përfundimisht doli duke u ndezur në rrezet e diellit të lirisë në fund të vitit 1990, pesë vjet pas vdekjes së Hoxhës, kur burgjet politike përfundimisht u mbyllën dhe njerëzit nuk u pushkatuan më, ndërsa ata u përpoqën të përplaseshin nëpër male drejt Greqisë kontinentale ose të notonin nëpër kanalin që ndan Shqipërinë nga Korfuzi.

Dekadat e izolimit dhe indoktrinimit kishin bërë punën e  tyre, megjithatë, Shqipëria u përpoq të pajtohej me të kaluarën e saj. Deri disa vjet më parë, turistët mund të vizitojnë vendlindjen e Hoxhës, në qytetin jugor të Gjirokastrës – dikur një vend i pelegrinazhit kombëtar dhe tani një muze popullor – dhe të blejnë higjiografitë e epokës komuniste të diktatorit nga kuratorë besnikë të moshuar. Ndërkohë, seksioni i pasluftës i Muzeut Historik Kombëtar, në Tiranë – tani përmban një ekran kushtuar viktimave të "terrorit komunist" – por qëndron i zbrazët dhe i mbyllur.

Si bunkeri i Malit të Dajtit dhe një tjetër, që ndodhen tre kate nën Ministrinë famëkeqe të Punëve të Brendshme, në qendër të Tiranës, janë shndërruar në atraksione vizitorësh, të quajtur Bunk’Art 1 dhe Bunk’Art 2, përkatësisht, për të kujtuar vitet e Hoxhës .

Në një iniciativë nga sipërmarrësi italian dhe transmetuesi Carlo Bollino, i mbështetur nga Kryeministri shqiptar Edi Rama, dhomat e bunkerëve janë mbushur me instalime që i bëjnë vizitat e tyre një përvojë surrealiste dhe shqetësuese. Në lagjet private të Hoxhës, në Bunk’Art 1, vizitorët mund të marrin një telefon dhe të dëgjojnë zërin e tij. Një portret i tij në mur është gërvishur me thika, duke treguar thellësinë e emocionit që ai ende frymëzon, nga përtej varrit.

Menaxherja e Bunk’Art Senada Murati thotë se bunkerët u vizituan gjerësisht nga shqiptarët kur u hapën për herë të parë për publikun, në vitin 2014. Që nga ajo kohë, thotë ajo, shumica e vizitorëve kanë qenë të huaj. "Ne i shohim të dy bunkerët si atraksione të rëndësishme turistike edhe për shqiptarët, por edhe për turistët," – thotë ajo.

Transformimi i bunkerëve ka rezultuar i diskutueshëm, me disa kritikë që akuzojnë se po kurohen vitet e dhimshme të komunizmit.

Relike të Luftës së Ftohtë dhe fotografi të kombinuara, për të rrëfyer historinë e jashtëzakonshme të prejardhjes së Shqipërisë në marrëzinë Kafkjane.

Disa dhoma janë përdorur për të torturuar tradhtarët, dhoma të tjera për gulagët, brenda të cilave humbën jetën mijëra qytetarë, sikurse për jetën e përditshme të shqiptarëve, banesat e mjerueshme të epokës së tyre socialiste ishin të pajisura me të njëjtat zgjedhje e pajisjeve rudimentare dhe mobilje të lira për të siguruar që të gjithë ishin të barabartë. Përveç, natyrisht, elitës.

/NOA.al