Transmetuar më 15-08-2021, 17:03

Talibanët, ose studentët në shqip, ishin në drejtimin e Afganistanit deri 20 vjet më parë, por u hoqën nga pushteti nga forcat e drejtuara nga SHBA në 2001. Por grupi ka kaluar në ofensivë muajt e fundit dhe tani është në prag të marrjes përsëri të pushtetit.

Talibanët tani kanë nën kontroll më shumë.se gjysmën e vendit dhe janë hyrë të dielën në kryeqytetin Kabul. Ofensiva erdhi ndërsa SHBA u përgatit të përfundonte tërheqjen e saj deri më 11 shtator 2021,pas dy dekadash luftë.

Amerikanët në ikje e sipër motivuar militantët talibanë të cilët me një ushtri 85 mijë ushtarësh të armatosur, morën qytetet kryesore dhe tani kanë arritur në periferi të kryeqytetit Kabul.

Grupi taliban hyri në bisedime të drejtpërdrejta me SHBA -të në vitin 2018, dhe në shkurt 2020 të dyja palët arritën një marrëveshje paqeje në Doha që i detyroi SHBA -të të tërhiqeshin dhe talebanët të parandalonin sulmet ndaj forcave amerikane.

Premtimet e tjera përfshinin mos lejimin e al-Kaedës ose militantëve të tjerë për të vepruar në zonat që kontrollonte grupi taliban dhe duke vazhduar me bisedimet kombëtare të paqes.

Por vitin që pasoi, 2019, talebanët vazhduan të synonin forcat afgane të sigurisë dhe civilët, dhe përparuan me shpejtësi në të gjithë vendin.

Talibanët, ose "studentët" në gjuhën Pashto, u shfaqën në fillim të viteve 1990 në Pakistanin verior pas tërheqjes së trupave sovjetike nga Afganistani. Besohet se lëvizja kryesisht pashtune u shfaq për herë të parë në seminaret fetare – kryesisht të mbështetura nga Arabia Saudite – të cilat predikuan një formë të ashpër të islamit sunit.

Premtimi i bërë nga talebanët – në zonat Pashtune që përfshijnë Pakistanin dhe Afganistanin – ishte të rivendoste paqen dhe sigurinë dhe të zbatonte versionin e tyre të rreptë të Sheriatit, ose ligjit Islam, sapo të vinin në pushtet.

Nga Afganistani jug-perëndimor, talebanët e zgjeruan shpejt ndikimin e tyre. Në shtator 1995 ata pushtuan krahinën e Heratit, në kufi me Iranin, dhe saktësisht një vit më vonë shtien në dorë kryeqytetin afgan, Kabul, duke përmbysur regjimin e Presidentit Burhanuddin Rabbani – një nga etërit themelues të muxhahidinëve afganë që i rezistoi pushtimit sovjetik. Deri në vitin 1998, talebanët kishin nën kontroll gati 90% të Afganistanit.

Afganët atë kohë ishin lodhur nga muxhahedinët dhe luftimet që vazhduan edhe pasi sovjetikët u dëbuan. Ndaj, në përgjithësi mirëpritën talebanët kur u shfaqën për herë të parë në skenë. Popullariteti i tyre u rrit shpejt, kryesisht për shkak të suksesit të tyre në shuarjen e korrupsionit, frenimin e paligjshmërisë dhe bërjen e rrugëve dhe zonave nën kontrollin e tyre, si të sigurta për lulëzimin e tregtisë.

Talebanët prezantuan ose mbështetën dënime në përputhje me interpretimin e tyre të rreptë të ligjit të Sheriatit – të tilla si ekzekutimet publike të vrasësve të dënuar dhe sterilizim për shkelësit e kurorës martesore, por edhe prerje duarsh për ata që u shpallën fajtorë për vjedhje. Burrave u kërkohej të mbanin mjekër dhe gratë duhej të mbanin burkë.

Talibanët gjithashtu ndaluan televizionin, muzikën dhe kinemanë, dhe nuk miratuan vajzat e moshës 10 vjeç e lart që të shkonin në shkollë. Ata u akuzuan për shkelje të të drejtave të njeriut dhe abuzime kulturore. /noa.al